Pierwszym twórcą ogrodu bylinowego był niemiecki ogrodnik i pasjonat bylin, Karl Foerster (1874-1970). W utworzonej przez siebie szkółce w Poczdamie eksperymentował z bylinami i dzięki temu możemy zawdzięczać mu łącznie 370 odmian. Wśród nich floksy, astry, ostróżki i trawy. Od tego momentu byliny stanowią nieodzowny element każdego ogrodu, a ich różnorodność pozwala zaspokoić nawet najwybredniejsze gusty. Każdego roku pojawiają się nowe odmiany jeżówek, funkii, dzwonków, dalii, miskantów, turzyc, floksów, kostrzew, liliowców, rozchodników, rozplenic czy żurawek, a ogrodnicy prześcigają się by każdego roku pokazać światu nowe okazy. Koneserzy bylin śledzą wystawy, oferty szkółek by wyłowić kolejną odmianę do swojej kolekcji. Niektóre z bylin mają kilkadziesiąt, a czasami nawet kilkaset odmian i zachwycają swoją oryginalnością.
Najpopularniejsze byliny
JEŻÓWKI
Jedną z takich grup są jeżówki (Echinacea). Byliny te lubią miejsca słoneczne, ale radzą sobie również w miejscach zacienionych. Nie mają szczególnych wymagań glebowych, ale wolą ziemię żyzną i przepuszczalną. Przeważnie nie chorują i nie są atakowane przez szkodniki. Pochodzą ze Stanów Zjednoczonych, gdzie można je spotkać na preriach i suchych wzgórzach. Kwitną przez całe lato aż do jesieni. Wyciąg z jeżówki ma właściwości lecznicze, a rdzenni mieszkańcy Ameryki wykorzystywali je jako silny środek antyseptyczny.
Jeżówki dobrze się komponują na mieszanych rabatach z ozdobnymi trawami (miskanty, rozplenice), turzycami (Carex), nachyłkami (Coreopsis), krwawnikami (Achillea) i lawendą (Lavandula).
W przypadku jeżówek stworzono wiele form oraz odmian w rozmaitych kolorach, powodując że ich popularność wśród ogrodników jest coraz większa. Niektóre mogą być trudne do zdobycia, bardzo oryginalne, a niektóre wręcz egzotyczne, dlatego kupując nieznane okazy trzeba wziąć pod uwagę przystosowanie do naszych warunków klimatycznych.
W Polsce występują trzy gatunki jeżówek:
- jeżówka blada(Echinacea pallida);
- jeżówka purpurowa(Echinacea purpurea);
- jeżówka wąskolistna(Echinacea angustifolia).
I cała gama odmian, a w nich m.in.:
- Echinacea angustifolia – Wyciąg z tej jeżówki używany jest w medycynie dla uodpornienia systemu immunologicznego w zapobieganiu grypie i innych chorób układu oddechowego;
- Echinacea atrorubens – Kwiaty są fioletowe, różowe lub białe;
- Echinacea laevigata – Kwiaty to wąskie, różowe lub purpurowe różyczki do 8 cm średnicy;
- Echinacea pallida – Kwiaty wąskie, wydłużone, płatki zwisające w kolorze różowo-filoetowym lub prawie białym. Pyłek biały;
- Echinacea paradoxa – kwiaty mają żółte płatki, nieco zwisające a środki brązowe;
- Echinacea purpurea– kwiaty są purpurowe, a środki pomarańczowo-brązowe;
- Echinacea sanguinea – wyrasta do 1 m wysokości. Kwiaty są jasnoróżowe lub jasnofioletowe, z wyraźnie opadającymi płatkami;
- Echinacea simulata – jest wyjątkiem wśród jeżowek, bo ma żółty pyłek. Pojedynczy kwiat na łodydze jest różowy lub fioletowy;
- Echinacea tennesseensis – kwiaty szerokie z fioletowymi okółkami i brązowym środkiem;
- .Echinacea Big Sky – wszystkie odmiany w tej serii mają lekki zapach róży;
- Echinacea Big Sky ‘Sunset’– ma jasne, pomarańczowe płatki i brązowy środek – jest to nowy kolor dla gatunku jeżówki;
- Echinacea Big Sky ‘Sunrise’– silnie rozgałęziona jeżówka z cytrynowo-żółtymi kwiatami, które w miarę dojrzewania zmieniają się na pomarańczowe, środek jest zielony. Świeże kwiaty mają jaśniejszy odcień, co daje ciekawe efekty kolorystyczne na jednej kępie;
- hybrid ‘Mango Meadowbrite’– pomarańczowo-żółte jeżówki z płatkami idealnie rozmieszczonymi wokół żółtych szyszek;
- hybrid ‘Pixie Meadowbrite’– zaskakująco małe jeżówki około 20 cm wysokości, doskonałe do uprawy w pojemnikach;
- purpurea ‘Art\’s Pride’– o rdzawo-pomarańczowej barwie i wysokości 70-80 cm;
- purpurea ‘Coconut Lime’– o barokowym wyglądzie i pomponowych kwiatach;
- purpurea ‘Doppelganger’– przyciąga wzrok ze względu na podwójne kwiaty;
- purpurea ‘Harvest Moon’– ma duże, pachnące kwiaty w dużej ilości. Złoto – żółte płatki otaczają pomarańczowy środek;
- Echinacea purpurea ‘Fragrant Angel’– ma piękne, białe płatki, które są bardziej poziome niż u innych odmian, takich jak \”White Swan\”, którego płatki bardziej się pochylają;
- purpurea ‘Fancy Frills’– jedna z najlepszych nowości w ciągu ostatnich kilku lat. Ma duże, różowe kwiaty, silnie pachnące. Tą jeżówkę polubią nawet osoby nie lubiące jeżówek;
- purpurea ‘Green Eyes’– ma zielony środek i kontrastujące płatki, kwiaty pachną;
- purpurea ‘Magnus’– duże, różowe kwiaty z pomarańczowym środkiem są bardzo atrakcyjne dla pszczół;
- purpurea ‘Pink Double Delight’– podwójne kwiaty na krótkich łodygach, dobra do pojemników;
- purpurea ‘Razzmatazz’– jest jedną z najbardziej niezwykłych odmian z Holandii. Piękny, fioletowy kolor kwiatów, pomponowe, powójne koszyczki;
- purpurea ‘White Swan’– białe kwiaty z opadającymi płatkami;
- purpurea ‘White Lustre’– kremowo – białe płatki;
- purpurea ‘Vintage Wine’– w kolorze czerwonego wina.
Patrząc na powyższe zestawienie obejmujące najpopularniejsze odmiany jeżówek, możemy znaleźć dowolny kolor, rozmaity kształt i koloryt łodyg i liści. A wymienione są jedynie częścią z tych, które możemy spotkać w naszych ogrodach.
FUNKIE (HOSTY)
Kolejną byliną lubianą przez amatorów ogrodów są funkie (Hosty). Jest to bylina, która pochodzi z Dalekiego Wschodu. Szczególnie popularna była w ogrodach XIX-wiecznej Anglii. Ostatnimi czasy gatunek ten powrócił do naszych ogrodów. Nie jest to jednak zaskoczeniem, gdyż to bardzo piękne i efektywne rośliny. Ozdobą funkii są liście – duże, błyszczące, w zależności od odmiany ciemnozielone, seledynowe lub żółtawe. Ich kwiaty przybierają kształt dzwonkowaty, a kolor biały lub fioletowy. Kwiatostan to jednostronne grono na długiej, bezlistnej łodyżce. Funkie lubią, żyzną, lekko kwaśną pH 6, przepuszczalną glebę z elementami dostarczającymi korzeniom powietrze i utrzymującymi odpowiednią wilgotność. Tutaj również możemy spotkać około 40 gatunków i niezliczoną ilość odmian.
Odmiany funkii:
- Odmiany, zielone i niebieskie najlepiej rosną w cieniu i półcieniu;
- Odmiany żółte dobrze radzą sobie, ze sporą ilością porannego i popołudniowego słońca;
- Odmiany kolorowe najlepiej rosną w półcieniu;
- Odmiany bez chlorofilu takie jak White Feather lub odmiany Color Glory, George Smith, Supernova, Dance with Me, Tokudama Aureonebulosa wymagają widnego stanowiska bez dostępu słońca.
Gatunki uprawiane w Polsce:
- funkia biała(Hosta plantaginea);
- funkia białobrzega, f. białoobrzeżona (Hosta albomarginata(Hook) Ohwi);
- funkia falista(Hosta undulata (Otto & A. Dietr.) L. H. Bailey);
- funkia Fortunego(Hosta fortunei (Baker) L. H. Bailey.);
- funkia japońska(Hosta japonica);
- funkia niebieska(Hosta coerulea);
- funkia Siebolda(Hosta sieboldiana (Hook) Engl.).
Przykładowe odmiany:
Niebieskie:
- Big Mama – duża odmiana, dorasta prawie do 1 m wysokości, kwiaty białe;
- Blue Angel – liście dorastają do 40-50 cm wysokości, pędy kwiatostanowe nawet do 1 m; piękna odmiana o gofrowanych liściach, bardzo rozrasta się na szerokość i wymaga sporo miejsca, kwiaty białe;
- Blue Cadet – średniej wielkości odmiana, dorastająca wraz z pędami do 40 cm, kwiaty białe;
- Blue Chip – średniej wielkości odmiana, dorastająca do 30 cm, kwiaty lawendowe;
- Blue Umbrellas – bardzo duża odmiana do 120 cm średnicy i około 90 cm wysokości, kwiaty jasno lawendowe;
- Halcyon – średniej wielkości odmiana, dorastająca wraz z pędami do 40 cm, kwiaty lawendowe;
- Krossa Regal – duża, elegancka odmiana, dorastająca do 70 cm, z pędami kwiatostanowymi do 140 cm, kwiaty lawendowe;
- Elegans – duża odmiana o wyjątkowo pięknych sercowatych liściach, dorastająca wraz z pędami do 100 cm, kwiaty białe, duże.
Zielone:
- Colossal – liście zielone, dorasta do wysokości 70 cm, kwiaty jasno lawendowe;
- Invincibl– średniej wielkości odmiana o bardzo ciemnych, pięknych i błyszczących liściach, dorasta do 30 cm, kwiaty białe;
- Niagara Falls – duża hosta o pięknych liściach na początku z niebieskim połyskiem w trakcie sezonu zielonych, dorasta do 50 cm wysokości, kwiaty białe;
- Royal Standar– duża odmiana dorastająca do 60–70 cm, kwiaty białe;
- Sum and Substance – jedna z większych odmian o dużych, jasno zielonych liściach, dorasta do 70-100 cm, kwiaty jasne, lawendowe.
Żółte:
- August Moon– liście zółte, dorasta do 50 cm, kwiaty jasne, białe;
- Blonde Elf– mała obwódkowa odmiana, liście wąskie, żółte, dorasta do 20 cm, kwiaty lawendowe;
- Emerald Tiara– piękna nieduża odmiana o złotych liściach, dorasta do 20 -30 cm wysokości; kwiaty lawendowe;
- Golden Prayers – nieduża odmiana o złotych, karbowanych i sercowatych liściach, dorasta do 35 cm wysokości, kwiaty lawendowe;
- Golden Waffles– średnia odmiana o złotych, karbowanych i wydłużonych liściach, dorasta do 40 cm wysokości, kwiaty białe.
Pstre:
- fortunei Albopicta – duża odmiana dorastająca do 55 cm, środek liścia zwłaszcza wiosną jasny, limonkowy, latem zieleniej, kwiaty białe;
- Bright Lights – piękna odmiana o mięsistych liściach, środek zielony, obwódka kremowo – zółta, dorasta do 40 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
- Brim Cup– liście zielone, nieregularna kremowa obwódka, dosrasta do 30 cm, kwiaty lawendowe;
- Christmas Tree– duża odmiana o ciemnych liściach z jasną obwódką, dorasta do 50 – 70 cm, kwiaty lawendowe;
- Fire and Ice – ładna odmiana, liście zielono- białe, dorasta do 40 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
- Francee – liście duże, zielone, z wąską białą obwódką, dorasta do 70 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
- Frances Williams – duże, karbowane liście z szeroką kremową obwódką, doratsa do 60 cm, kwiaty białe;
- Golden Tiara –liście zielone z nieregularnym zółtym obrzeżeniem, dorasta do 25-30 cm, kwiaty piękne, ciemne fioletowe, obfite;
- Inniswood– liście żółto zielone, odmiana dorasta do 60 cm, kwiaty jasne, lawendowe, prawie białe;
- June– bardzo elegancka odmiana o liściach limonkowych z zielono – niebieską obwódką, dorasta do 40 cm, kwiaty lawendowe;
- Patriot– piękna odmiana o ciemnych zielonych liściach z bardzo jasną obwódką, dorasta do 30- 40 cm, kwiaty lawendowe;
- Stiletto – niska, obwódkowa odmiana, liście zielone z białym wąskim brzegiem, dorasta do 15 cm, z kwiatostanem do 30 cm, kwiaty ciemne, lawendowe;
- Twilight – piękna, stara odmiana dorastająca do wysokości 50 cm, liście z szerokim, kremowym brzegiem, kwiaty w kolorze jasnej lawendy;
- Whirlwind– szalenie elegancka odmiana o ciemnych liściach z kremową obwódką, dorasta do 40 cm, kwiaty lawendowe;
- Wide Brim– średniej wielkości odmiana z nieregularną obwódką, dorasta do 40 cm, kwiaty jasne, lawendowe.
LAWENDA
Lawenda – to kolejna bylina posiadająca 40 gatunków, pochodzenia śródziemnomorskiego. Są to wiecznie zielone krzewy i półkrzewy o ciekawym pokroju. Wykorzystywana jako zioło lub jako roślina ozdobna. Ma drobne kwiaty o intensywnym, charakterystycznym zapachu w kolorach od białego aż do ciemnego fioletu. Lawenda osiąga wysokość do 1,2 m w zależności od gatunku. Rośliny te dobrze najlepiej czują się na stanowiskach słonecznych. Lubią glebę przepuszczalną, najlepiej zasadową. Lawenda niezbyt dobrze znosi mrozy, dlatego musimy pamiętać o okrywaniu jej na zimę, a tę uprawianą w donicach przenosimy do wewnątrz. Kwitnie długo, bo od późnej wiosny aż do jesieni. Najczęściej wykorzystywana praktycznie z uwagi na niepowtarzalny i piękny zapach.
Gatunki najczęściej uprawiane w Polsce:
- Lawenda wąskolistna, zwana też lekarską (Lavandula angustifolia);
- Lawenda francuska (Lavandula stoechas).
Mnogość i różnorodność odmian lawendy sprawia, że jest roślina, której kolekcjonowanie może wypełnić niemałej wielkości ogród.
Najpopularniejsze odmiany lawendy:
- Lavandula angustifolia– lawenda wąskolistna tzw. angielska – wyrasta do wysokości 70 cm podczas kwitnienia, tworząc zaokrąglone kopuły. Dobrze sprawdza się w naszym klimacie;
- Lavandula x intermedia– lawenda holenderska to krzyżówka pomiędzy Lavandula angustifolia i Lavandula latifolia. Ma dłuższe łodygi niż angielska, do metra wysokości;
- Lavandula stoechas – lawenda francuska, pochodzi z krajów śródziemnomorskich, więc w Polsce nadaje się wyłącznie do kompozycji w donicach. Kwiaty ma fioletowe lub białe, ładnie pachnące, szaro-zielone liście, które niosą zapach kamfory;
- Lavandula dentata– również określana jako lawenda francuska lub hiszpańska, o nieco delikatniejszym zapachu pomiędzy lawendą a rozmarynem. Pochodzi z Hiszpanii. Doskonała do donic na słoneczne i gorące patio lub balkon;
- Lavandula x chaytoraema – bardziej szare liście, zwarty pokrój, dłuższy sezon kwitnienia i spektakularne, ciemnofioletowe kwiaty.
